Sáng kiến kinh nghiệm Các dạng bài tập luyện tập phân theo mức độ trong bồi dưỡng học sinh giỏi tỉnh môn Tin học

 MỤC LỤC 
THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP VÀ KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN 5 
 1. Tên sáng kiến ..................................................................................................................... 5 
 2. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử .................................................. 5 
 3. Các thông tin cần được bảo mật (Nếu có): không ............................................................. 5 
 4. Mô tả các giải pháp cũ thường làm .................................................................................... 5 
 5. Sự cần thiết phải áp dụng giải pháp sáng kiến ................................................................... 6 
 6. Mục đích của giải pháp sáng kiến ...................................................................................... 6 
 7. Nội dung ............................................................................................................................ 7 
PHỤ LỤC SỐ 1: SẮP XẾP THỨ TỰ CÁC DẠNG BÀI TẬP LUYỆN TẬP 15 
 I.1. Giới hạn nội dung và kiến thức thi chọn HSG cấp tỉnh môn Tin học ........................... 15 
 I.2. Lựa chọn và sắp xếp các bài tập bồi dưỡng HSG ......................................................... 16 
 I.3. Một số nhận xét về các mức độ bài tập ......................................................................... 16 
PHỤ LỤC SỐ 2: CÁC DẠNG BÀI TẬP LUYỆN TẬP PHÂN THEO MỨC ĐỘ 17 
 MỨC ĐỘ 1: BÀI TẬP VỀ SỐ HỌC VÀ CÁC BÀI TOÁN CƠ BẢN ............................... 17 
 Bài 1. Tên chương trình MAX3SO.* ................................................................................ 17 
 Bài 2. Tên chương trình MIN3SO.* .................................................................................. 17 
 Bài 3. Tên chương trình là ABC.* ..................................................................................... 17 
 Bài 4. Bội chung nhỏ nhất. File chương trình nộp BCNN.* ............................................. 18 
 Bài 5. Rút gọn phân số. File chương trình nộp PHANSO.* .............................................. 18 
 Bài 6. Nguyên tố cùng nhau. File chương trình nộp MODULO.* .................................... 18 
 Bài 7. Đặt tên tệp chương trình là SUM.* ......................................................................... 19 
 Bài 8. Đặt tên tệp chương trình là NTO.* ......................................................................... 19 
 Bài 9. Tổng các số không chính phương. Tên file nộp là urighteous.* ............................. 19 
 Bài 10. Giải phương trình. Tên file nộp là ptb2.* ............................................................. 19 
 Bài 11. Giải hệ phương trình bậc nhất 2 ẩn. Tên file nộp là hptb1.* ................................ 20 
 Bài 12. Giá trị lẻ lớn nhất. Đặt tên tệp chương trình là odd.* ........................................... 20 
 Bài 13. Xuất hiện số 4 .Đặt tên tệp chương trình là countw4.* ........................................ 21 
 Bài 14. Giá trị dương nhỏ nhất. Đặt tên tệp chương trình là mind.* ................................. 21 
 Bài 15. Xuất hiện số chẵn. Đặt tên tệp chương trình là countw1.* ................................... 21 
 Bài 16. Giá trị âm lớn nhất. Đặt tên tệp chương trình là MAXA.* ................................... 21 
 Bài 17. Xuất hiện số lẻ. Đặt tên tệp chương trình là countw2.* ........................................ 22 
 Bài 18. Giá trị chẵn nhỏ nhất. Đặt tên tệp chương trình là even.* .................................... 22 
 Bài 19. Xuất hiện số 3. Đặt tên tệp chương trình là countw3.* ........................................ 22 
 Bài 20. Số hoàn hảo. File nộp tên là HOANHAO.*.......................................................... 22 
 Bài 21. Đảo số. File nộp tên là DAOSO.*......................................................................... 23 
 Bài 22. Tổng cuả 2 số nguyên. Đặt tên tệp chương trình là sum2so.* .............................. 23 
 Bài 23. Hiệu cuả 2 số nguyên. Đặt tên tệp chương trình là sub2so.* ................................ 23 
 Bài 24. Nói nhanh. Đặt tên tệp chương trình là NOINHANH.* ....................................... 23 
 MỨC ĐỘ 2: BÀI TẬP VỀ SỐ HỌC VÀ HÌNH HỌC VẬN DỤNG CTDL CƠ BẢN ...... 24 
 Bài 1. Đếm nguyên tố. Tên file nộp là count1.*................................................................ 24 
 Bài 2. Tốc độ lớn nhất. Tên file nộp là speed.* ................................................................. 24 
 Bài 3. Phần thưởng. Đặt tên tệp chương trình là BONUS1.*............................................ 25 
 Bài 4. Phần thưởng. Đặt tên tệp chương trình là BONUS2.*............................................ 25 
 Bài 5. Phần thưởng. Đặt tên tệp chương trình là BONUS3.*............................................ 26 
 Bài 6. Phần thưởng. Đặt tên tệp chương trình là BONUS4.*............................................ 26 
 Bài 7. Dãy con liên tiếp gồm toàn số dương dài nhất. File nộp tên là MAXDD.* ........... 27 
 Bài 8. Đếm các số nguyên tố. File nộp tên COUNTNT.* ................................................ 27 
 Bài 9. Đếm số ước và tính tổng các ước. File nộp tên TONGUOC.* ............................... 28 
 Bài 10. Đoạn nguyên tố. Đặt tên tệp chương trình là TPRIME.* ..................................... 28 
 Bài 11. Số đặc biệt. Đặt tên tệp chương trình là SPRIME.* ............................................. 29 
 Trang 3 
 SỞ GD&ĐT BẮC GIANG CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
 TRƯỜNG THPT CHUYÊN Độc lập - Tự do - Hạnh phúc 
 THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP VÀ KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN 
1. Tên sáng kiến 
 Các dạng bài tập luyện tập phân theo mức độ trong bồi dưỡng học sinh giỏi tỉnh 
môn Tin học 
2. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử 
 Tháng 6/2023 
3. Các thông tin cần được bảo mật (Nếu có): không 
4. Mô tả các giải pháp cũ thường làm 
 Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi cấp tỉnh là công việc đòi hỏi các thầy cô phụ trách 
đội tuyển không ngừng đổi mới, tìm tòi các giải pháp tốt để học sinh học giỏi, nắm vững 
kiến thức và thi đạt kết quả cao. 
 Các chuyên đề bồi dưỡng HSG môn Tin học không độc lập với nhau mà có quan hệ 
mật thiết với nhau. Có nhiều nội dung kiến thức của chuyên đề này chỉ có thể hiểu được 
khi đã được thấu hiểu các nội dung của các chuyên đề khác. Trong thực tế, một số giáo 
viên Tin học thường dạy cho học sinh chuyên đề mà thầy cô đó yêu thích, thấy hay, có 
đầy đủ bài tập luyện tập mà không quan tâm đến mức độ khó của chuyên đề. 
 Để học giỏi và thi tốt bài thi lập trình của môn Tin học thì song song với việc trang 
bị kiến thức, phương pháp giải các bài toán trên máy tính thì giáo viên cần có chiến lược 
rèn kĩ năng làm bài, rèn kĩ năng tìm lỗi và sửa lỗi của các chương trình. 
 Do thời gian để các em đội tuyển Tin học hiểu và nắm bắt tất cả các nội dung của 
từng phương pháp giải các bài toán trên MTĐT không nhiều nên khi đi thi các em thi trên 
máy tính gặp rất nhiều sai sót vô cùng đáng tiếc về kĩ năng làm bài dẫn đến kết quả thấp. 
 Số lượng bài tập tin học trên mạng và trong các tài liệu tham khảo có rất nhiều 
nhưng hầu hết đều không được phân tích thuật toán chi tiết và xây dựng bộ test để chấm. 
Vì thế giáo viên và học sinh rất khó có thể kiểm tra được tính đúng đắn của chương trình 
giải bài toán. 
 Các bài tập lập trình nếu giáo viên cho học sinh làm ở những thời điểm chưa thích 
hợp, khi các em chưa đủ kĩ năng để hiểu và giải quyết chúng cũng sẽ khiến chất lượng 
bồi dưỡng bị ảnh hưởng. 
 Mức độ của đề thi chọn HSG văn hóa cấp tỉnh môn tin học khác rất nhiều với đề thi 
chọn HSG văn hóa cấp quốc gia. Tuy nhiên, hệ thống các trang mạng cung cấp hệ thống 
bài tập cho học sinh tự luyện chủ yếu hướng tới kì thi chọn HSG QG, các bài tập không 
sắp xếp theo mức độ mong muốn của học sinh ôn thi HSG tỉnh. 
 Trang 5 Giải pháp 2: Tập hợp, lựa chọn, phân loại và giải bài tập theo các mức độ kiến 
thức phù hợp với từng dạng bài tập đã sắp xếp 
 Giải pháp này nhằm mục đích củng cố, rèn luyện kỹ năng giải các bài toán bằng 
các phương pháp mà học sinh được lĩnh hội trong từng chuyên đề bồi dưỡng. Giải 
pháp sẽ giúp các em học sinh nắm vững kiến thức đã học và vận dụng các kiến thức 
đó vào việc giải các bài toán tin học trên máy tính. 
 Lời giải bài toán tin học không dừng lại trên giấy mà còn cần rất nhiều thời gian 
để thực hiện lời giải đó trên máy tính, kiểm tra tính đúng đắn khi chạy trên máy tính, 
thử nghiệm với nhiều trường hợp khác nhau của dữ liệu đầu vào, đánh giá độ phức tạp 
thuật toán giải bài toán bằng thực nghiệm. 
 Giải pháp 3: Xây dựng bộ test theo mức độ yêu cầu đối với từng bài toán cụ thể 
 Để đánh giá mức độ nắm bắt kiến thức, mức độ vận dụng kiến thức trong thực hành 
của học sinh, trong mỗi bộ test của từng bài, giáo viên chia tỉ lệ phần trăm theo độ phức 
tạp tính toán. 
 Giải pháp 4: Thực nghiệm và đánh giá hiệu quả của sáng kiến khi áp dụng với 
một số trường THPT 
 Đánh giá tính khả thi của giải pháp với điều kiện trường THPT Chuyên Bắc Giang, 
trường THPT Ngô Sĩ Liên, THPT DTNT Tỉnh và THPT Thái Thuận. Đánh giá hiệu quả 
của giải pháp đối với học sinh trong việc củng cố, rèn kỹ năng giải toán bằng phương 
pháp sắp xếp các bài tập theo mức độ của từng chuyên đề bồi dưỡng nhằm giúp học sinh 
yêu thích môn học, chọn được cách tối ưu khi giải các bài toán tin học, phát triển tư duy, 
phẩm chất và năng lực của học sinh. 
 Kết hợp 4 giải pháp trên, sáng kiến kinh nghiệm góp phần giúp học sinh thành thục 
kỹ năng giải các bài toán bằng các phương pháp đã học ở từng chuyên đề bồi dưỡng. Đặc 
biệt, sau khi tiến hành các giải pháp trên bản thân tôi được trải nghiệm, tổng kết kinh 
nghiệm của bản thân, chia sẻ, giúp đỡ đồng nghiệp trong việc tìm hiểu và thực hiện bồi 
dưỡng học sinh giỏi đạt hiệu quả cao nhất. 
7. Nội dung 
7.1. Thuyết minh giải pháp mới hoặc cải tiến 
 * Giải pháp 1: 
 - Tên giải pháp: Sắp xếp thứ tự các dạng bài tập luyện tập 
 - Nội dung: 
 Nội dung 1: Nhận xét về giải pháp cũ 
 Giáo viên bồi dưỡng HSG cấp tỉnh sưu tầm rất nhiều các bài tập từ nhiều nguồn 
khác nhau (trên mạng, từ đồng nghiệp,...) nhưng không đánh giá mức độ dễ hay khó theo 
cơ sở thuật toán tối ưu sử dụng trong lời giải để phân loại. Hầu hết các giáo viên phân 
loại các bài tập theo cảm nhận về câu từ, ví dụ mô tả trong đề bài. 
 Trang 7 nhiều (hàng nghìn bài) nên giáo viên không thể giao cho học sinh giải tất cả các bài toán 
này. Giáo viên bồi dưỡng đội tuyển tin đã lựa chọn một số bài mới, bài lạ, đề bài hay hay, 
dễ hiểu để giải, làm test và giao cho học sinh luyện tập. Cách làm này đem lại cho giáo 
viên và học sinh có nguồn tài liệu đa dạng, phong phú. Hạn chế lớn nhất của cách làm 
này là các bài toán không được giải bằng thuật toán tối ưu, chưa được đánh giá mức độ 
dễ hay khó, các test sinh ra bằng code chưa tối ưu. Do đó, việc học sinh làm bài tập và 
chấm điểm nhưng chưa được đánh giá chính xác mức độ kiến thức mình đạt được. 
 Tồn tại: Học sinh ôn HSG môn Tin học của nhiều trường rơi vào tình trạng được 
giáo viên giao cho rất nhiều bài tập tin học nhưng không hề biết cách giải quyết. Trong số 
đó có một số em đã bị sa đà vào các trang mạng xã hội vô bổ khi tìm kiếm lời giải trên 
mạng. 
 Hiệu quả: Học sinh tốn nhiều thời gian và không được kiến thức, kĩ năng cần thiết. 
 Nội dung 2: Giải pháp mới là “Tập hợp, lựa chọn, phân loại và giải bài tập 
theo các mức độ kiến thức phù hợp với từng dạng bài tập đã sắp xếp” 
 Để hoàn thành giải pháp này, chúng tôi đã nghiên cứu rất nhiều tài liệu, đặc biệt là 
học tập, trau dồi các kiến thức về đánh giá độ phức tạp thuật toán. Một thuật toán tối ưu 
được đánh giá ở nhiều khía cạnh quan trọng như: Thời gian thực hiện thuật toán; Tính 
đúng của thuật toán; Không gia bộ nhớ cần thiết để lưu trữ dữ liệu; Khả năng hoàn thành 
chương trình giải bài toán, .... 
 Trong hàng nghìn bài toán tin học đã được hoàn thành, được đánh giá độ phức tạp 
thuật toán, chúng tôi lựa chọn các bài tập phù hợp với từng mức độ bồi dưỡng để tập hợp 
lại phục vụ cho công tác bồi dưỡng HSG các năm tiếp theo. 
 Mức độ 1: Bài tập về số học và các bài toán cơ bản 
 Mức độ 2: Bài tập về số học và hình học có vận dụng các cấu trúc dữ liệu cơ bản 
 Mức độ 3: Bài tập về tìm kiếm và sắp xếp 
 Mức độ 4: Bài tập về phương pháp duyệt 
 Mức độ 5: Bài tập về phương pháp quy hoạch động 
 Mức độ 6: Bài tập có vận dụng cấu trúc dữ liệu nâng cao 
 - Các bước tiến hành thực hiện giải pháp: 
 Bước 1: Thu thập tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau. 
 Bước 2: Lựa chọn các bài tập phù hợp với mức độ cần đạt của học sinh giỏi cấp tỉnh 
 Bước 3: Với mỗi bài tập đã lựa chọn, phát biểu bài toán cho phù hợp với học sinh 
THPT, tìm thuật toán, cài đặt chương trình và kiểm tra tính đúng đắn, chính xác của 
chương trình. Đánh giá độ phức tạp của chương trình/ thuật toán. 
 Bước 4: Sắp xếp các bài tập theo các mức độ phù hợp để củng cố kiến thức tương 
ứng với từng nội dung trong công tác bồi dưỡng HSG cấp tỉnh 
 Trang 9