Sáng kiến kinh nghiệm Bồi dưỡng học sinh Lớp 4 viết văn miêu tả cây cối

 Sáng kiến kinh nghiệm
- Danh sỏch những người đó tham gia ỏp dụng thử hoặc ỏp dụng sỏng kiến lần 
đầu (nếu cú):
- Giỏo viờn chủ nhiệm dạy lớp 4a5, trường Tiểu học Tản Lĩnh.
 Tụi xin cam đoan mọi thụng tin nờu trong đơn là trung thực, đỳng sự thật 
và hoàn toàn chịu trỏch nhiệm trước phỏp luật. 
 Tản Lĩnh, ngày 8 thỏng 4 năm 2023
 Người nộp đơn
 (Ký và ghi rừ họ tờn)
 Phan Thị Nguyệt
 Trang: 2 Sáng kiến kinh nghiệm
được sự sỏng tạo, tinh thần tự học, nuụi dưỡng những hứng thỳ, đam mờ... qua 
học tập làm văn.
 - Khả năng ỏp dụng, phổ biến rộng rói của giải phỏp (nờu rừ cụ thể khả 
năng ỏp dụng, phổ biến rộng rói của giải phỏp cho cỏc đối tượng, tổ chức nào): 
Sỏng kiến ỏp dụng dạy mụn tập làm văn khối 4,5 và cỏc mụn học khỏc.
 7. Địa chỉ ỏp dụng sỏng kiến khối 4 trường Tiểu học Tản Lĩnh
 8. Thời gian bắt đầu ỏp dụng sỏng kiến: 7/9/2023
 9. Hiệu quả kinh tế, xó hội mà giải phỏp mang lại:
- Nếu thực hiện tốt sỏng kiến sẽ giỳp cho học sinh hứng thỳ, tớch cực học mụn 
tập làm văn, đồng thời phỏt triển năng lực, phẩm chất cho học sinh.
- Cỏc biện phỏp, giải phỏp của đề tài cú tớnh hiệu quả cao, dễ ỏp dụng, phự với 
nhiều đối tượng do đú gúp phần quan trọng vào thỳc đẩy và khụng ngừng nõng 
cao chất lượng giảng dạy của mụn tập làm văn.
Thủ trưởng đơn vị xỏc nhận Người bỏo cỏo
 Phan Thị Nguyệt
 Trang: 4 Sáng kiến kinh nghiệm
 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
 i. Lý do chọn đề tài
 Việc dạy các môn học nói chung và dạy môn Tiếng Việt nói riêng ở Tiểu 
học vẫn đang hướng tới mục tiêu chung của giáo dục là phát triển con người toàn 
diện. Mỗi phân môn, mỗi tiết học của môn Tiếng Việt đều hướng đến mục đích 
phát triển các kĩ năng "nghe, nói, đọc, viết " cho học sinh. Phân môn tập làm văn 
là một trong những phân môn quan trọng của bộ môn Tiếng Việt (phân môn thực 
hành tổng hợp). Bởi nó vận dụng tất cả những hiểu biết về nhận thức, kĩ năng 
của phân môn đòi hỏi học sinh phát huy cao độ trí tuệ và cảm xúc để thực hiện 
các yêu cầu bài học.
 Thực tế chiếm nhiều số tiết trong phân môn tập làm văn là thể loại văn 
miêu tả. Được học nhiều thể loại văn miêu tả các em biết vẽ ra sự các sự vật, 
hiện tượng không phải bằng những lời nhận xét chung chung trừu tượng như cỏi 
cõy này đẹp, bông hoa kia nở... mà bằng ngôn ngữ một cách sinh động,cụ thể, 
giàu cảm xúc.Văn miêu tả là theo loại văn rất gần gũi với tâm lý trẻ thơ: ưa quan 
sát, thích nhận xét sự vật thiên về tình cảm. Mỗi bài văn miêu tả của học sinh 
cũng là sản phẩm không lặp lại của mỗi em trước mỗi đề bài cụ thể. Điều đó giải 
thích cho tính sáng tạo của bộ môn này. Một bài văn hay trước hết phải là một 
bài văn đúng, không lạc đề, xa đề và phải là bài văn đạt tốt các yêu cầu về nội 
dung, cảm xúc có tính sáng tạo. Qua nhiều năm giảng dạy ở lớp 4, tôi dã từng 
thấy các em đã rất khó khăn khi học bộ môn này, nhiều em sợ học tập làm văn. 
Đến giờ tập làm văn, học sinh chỉ thụ động ngồi nghe giáo viên giảng, chờ giáo 
viên hướng dẫn mà không chịu suy nghĩ. Đến khi viết bài thì nội dung nghèo 
nàn, không có cảm xúc, câu từ dùng chưa đúng. Vậy làm thế nào để khắc phục 
thình trạng này? làm thế nào để các em có hứng thú say mê với môn học? Không 
“ngại”; không “sợ” mỗi khi đến tiết tập làm văn? Điều đó cũng là lý do khiến tôi 
chọn đề tài: “Bồi dưỡng học sinh lớp 4 viết văn miờu tả cõy cối”. 
 II. Mục đích VÀ NHIỆM VỤ NGHIấN CỨU
1. Mục đớch: - Giúp cho học sinh lớp 4 học tốt văn miêu tả nói riêng và môn 
Tiếng Việt nói chung, phát huy vai trò tích cực, sáng tạo của học sinh trong các 
giờ tập làm văn, giúp giáo viên sáng tạo trong giảng dạy.
2. Nhiệm vụ: 
 - Bước 1: Tỡm hiểu tõm sinh lớ học sinh
 - Bước 2: Tỡm hiểu thực trạng lớp
 - Bước 3: Nghiờn cứu cơ sở lớ luận về cỏc biện phỏp học mụn Khoa học.
 - Bước 4: Tỡm hiểu một số giải phỏp giỳp học sinh làm văn miờu tả tốt.
 - Bước 5: Hiệu quả của việc ỏp dụng cỏc biện phỏp làm văn miờu tả.
 - Bước 6: Một số đề xuất cỏ nhõn gúp phần tạo hứng thỳ cho học sinh yờu 
thớch mụn tập làm văn.
Iii. PHẠM VI NGHIấN CỨU
 - Các tiết dạy văn trong chương trình và tiết văn luyện tập buổi chiều. Các trò 
chơi. Hoạt động tập thể hay giờ học ngoài trời.
- Đối tượng nghiờm cứu là học sinh lớp 4A5 tụi chủ nhiệm và cỏc lớp 4 trong 
Trường Tiểu học Tản Lĩnh .
 Trang: 6 Sáng kiến kinh nghiệm
khụng gửi gắm tỡnh cảm, sự yờu mến của người viết vào đú thỡ bài văn sẽ khụng 
cú hồn, thiếu sức sống. Chớnh vỡ vậy dạy học sinh viết văn tả cõy cối trong phõn 
mụn Tập làm văn lớp 4 là rất khú.
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG TRƯỚC KHI THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
 1. Thuận lợi 
 * Giỏo viờn: 
 - Đội ngũ giỏo viờn luụn đoàn kết, cú tinh thần trỏch nhiệm cao, thường
 xuyờn trao đổi và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, cựng nhau dạy tốt.
 - Được sự quan tõm giỳp đỡ của Ban giỏm hiệu nhà trường tạo mọi điều 
kiện thuận lợi để giỏo viờn an tõm cụng tỏc.
 - Ban đại diện Hội phụ huynh học sinh của lớp, trường rất nhiệt tỡnh gắn bú 
với cỏc hoạt động của nhà trường về mọi mặt, gúp phần động viờn cỏn bộ - giỏo 
viờn - cụng nhõn viờn nhà trường hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
 - Mối quan hệ giữa nhà trường và gia đỡnh học sinh rất chặt chẽ.
 * Học sinh: Lớp tụi dạy là lớp bỏn trỳ học 10 buổi / tuần. Hầu hết cỏc em 
cú cựng độ tuổi. Cỏc em là con nụng thụn mộc mạc, giản dị.
 2. Khú khăn:
 - Lớp gồm nhiều thụn. Địa bàn cỏc thụn khụng ở gần nhau. 
 - Một số học sinh chưa chăm học cũn phụ thuộc vào bố mẹ, thầy cụ...
 - Một số học sinh chưa nắm được phương phỏp học tập và chưa nắm chắc 
kiến thức ở lớp dưới.
 - Cha mẹ chưa quan tõm đỳng mức đến việc học của cỏc em, cũn khoỏn 
trắng cho cụ giỏo, chưa tạo điều kiện cho cỏc em học tập.
 - Bờn cạnh đú cỏc trũ chơi vụ bổ trực tiếp tỏc động làm ảnh hưởng khụng ớt 
đến việc học tập của cỏc em.
 - Hai năm học trước do ảnh hưởng của dịch bệnh nờn kết quả học tập của 
cỏc em chưa tốt, chữ viết chưa đẹp.
3. Số liệu điều tra khi chưa thực hiện đề tài.
 - Thể loại văn Tả cõy cối học sinh được học ở giữa kỡ II. Sau khi được học 
một vài tiết về văn tả cõy cối tụi tiến hành khảo sỏt để nắm bắt tỡnh hỡnh thực tế.
 Kết qủa khảo sát môn văn lớp 4A5:
 Số lượng
 HTT % HT % CHT %
 Phân loại
 35 em 2 5,6 10 28 23 66,4
- Đỏnh giỏ chung: Từ khảo sỏt tỡnh hỡnh thực tế trờn, tụi nhận thấy: Kết quả bài 
làm chưa cao. Cỏc em tả cũn mang tớnh liệt kờ, chưa biết chọn lựa những nột nổi 
bật về hỡnh dỏng cũng như cấu tạo của đối tượng được tả. Cảm xỳc dành cho đối 
tượng được tả cũn mờ nhạt. Nghệ thuật sử dụng bừa bói. 
- Từ thực trạng trờn tụi đưa ra cỏc biện phỏp cụ thể, chi tiết sỏt đối tượng trong 
giảng dạy núi chung, trong mục đớch bồi dưỡng cỏc em học sinh lớp 4 học tốt 
mụn tập làm văn miờu tả.
CHƯƠNG III: NHỮNG BIỆN PHÁP KHI THỰC
I. Những biện pháp chung
a. Nội dung chương trỡnh tiết văn tả cõy cối.
 Trang: 8 Sáng kiến kinh nghiệm
 con người, loài vật liờn quan đến - Biết quan sỏt kĩ sự tỏc động 
 cõy đú. của người, loài vật liờn quan 
 đến cõy đú. Từ đú viết được 
 bài văn tả cõy cối thờm sinh 
 động. 
 HS làm bài kiểm tra viết tả 
 Làm bài kiểm tra viết cõy hoàn chỉnh.
 và trả bài viết. - Biết rút kinh nghiệm về các 
 mặt bố cục, trình tự miêu tả...
 - Có khả năng phát hiện lỗi 
 và sửa lỗi trong bài làm của 
 (2 tiết) mình của bạn. Phân tích cái 
 hay, cái đẹp trong bài văn 
 hay; viết lại đoạn chưa hay 
 trong bài cho hay hơn.
 - Biết hoàn chỉnh bài viết và 
 lưu trữ bài viết của mỡnh khi 
 cần trong ụn tập là cú.
 10 tiết trong chương trình buổi 1, học sinh nắm vững, nắm chắc kiến thức. 
Buổi 2 các em được học 1 tiết/tuần nữa. Các em vừa học củng cố kiến thức cũ, 
mở rộng qua làm thêm các đề bài mới. Các đề bài này được chia thành các mảng. 
Mỗi mảng đề đó gồm nhiều đề.
 Biện phỏp 2. Xây dựng các mảng đề trong văn cõy cối.
 Các mảng đề này nhằm giúp học sinh mở mang kiến thức và nắm rất chắc 
kiến thức văn tả cõy cối. Những mảng đề cũn giỳp học sinh có hệ thống bài tả 
sâu làm nền tảng cho học văn ở bậc học tiếp theo. Căn cứ nội dung chương trỡnh 
văn tả cõy cối, tụi chia văn tả cõy cối thành 4 mảng chớnh. Với mỗi mảng đề này 
tụi thành lập cỏc ngõn hàng đề từ dễ đến khú. 
* Mảng 1. Cõy búng mỏt 
* Mảng 2. Tả cõy ăn quả
* Mảng 3. Tả cõy hoa 
* Mảng 4. Tả cõy rau.
Biện phỏp 3. Dạy cách học văn, viết văn: Trờn thực tế, thời lượng học văn cú 
hạn, để cỏc em làm hết cỏc đề bài trờn là khụng thể. Mỗi mảng đề cỏc em làm 1 
đến 2 đề. Vỡ vậy trước khi học văn núi chung, văn tả cõy núi riờng, tụi hướng 
dẫn cỏc em cỏch học văn, viết văn. Ngoài cỏch học truyền thống: Chuẩn bị bài 
trước khi đến lớp. Ở lớp chăm chỳ lắng nghe cụ giảng ...Tụi đặc biệt quan tõm 
và dạy cỏc em một số kĩ năng sau:
1. Kĩ năng quan sỏt: Đõy là kĩ năng cần cú trong học văn. Khi tả một cõy nào 
đú, tụi dạy cỏc em cỏch quan sỏt cõy mỡnh định tả từ xa đến gần, tỡm ra những 
nột nổi bật của cõy đú về hỡnh dỏng, cũng như ớch lợi của cõy. Để cú kĩ năng 
này, tụi cho cỏc em quan sỏt cõy thật. 
- Tả cõy búng mỏt tụi hướng dẫn cỏc em chỳ ý đến tỏn lỏ của cõy là chớnh. 
 Trang: 10 Sáng kiến kinh nghiệm
1. Hướng dẫn học sinh xỏc định yờu cầu của đề ( thể loại, nội dung tả, trọng tõm 
của đề..). Bước này tụi kết hợp củng cố phần lớ thuyết.
2. Giới thiệu đối tượng mỡnh định tả, đặc điểm nổi bật của đối tượng về hỡnh 
dỏng, cấu tạo, lợi ớch... (sơ bộ) qua quan sỏt thực tế.
3. Hướng dẫn học sinh lập dàn bài. Tụi kiểm tra kĩ cỏch ghi chộp, sắp xếp ý.... 
hỗ trợ đối với học sinh yếu. 
4. Hỡnh thành cỏc đoạn văn trong bài văn qua dàn bài vừa lập: Tụi hướng dẫn 
cỏc em chia đoạn cụ thể: Mở bài và kết bài là hai đoạn rừ ràng. Trong phần thõn 
bài cỏc em chia thành cỏc đoạn nhỏ như đoạn tả cỏc bộ phận của cõy, đoạn tả lợi 
ớch. Hoặc cỏc em lồng cả hai luụn khi tả. Đoạn bộc lộ cảm xỳc riờng.... Trỏnh 
khi viết nội dung lặp lại, tạo sự khoa học trong bài viết.
5. Nghệ thuật sử dụng trong bài viết: Tụi hướng dẫn cỏc em cú định hướng rừ về
nghệ thuật sử dụng như so sỏnh, nhõn húa. Em sử dụng nghệ thuật đú ở hỡnh ảnh 
nào. Mục đớch của việc sử dụng nghệ thuật đú.
6. Trỡnh bày miệng cung cấp vốn từ: Tụi luụn động viờn khớch lệ cỏc em tự tin 
trỡnh bày bài miệng của mỡnh. Cỏc em học sinh giỏi, khỏ cú thể trỡnh bày cả bài. 
Học sinh yếu trỡnh bày từng phần. Cỏc em khỏc nghe, nhận xột và cung cấp 
thờm vốn từ khi cần thiết. Riờng tụi khi học đến mảng đề nào tụi thường cú thúi 
quen hệ thống vốn từ để cung cấp kịp thời cho cỏc em.Vỡ học sinh rất nghốo vốn 
từ miờu tả.
7. Viết nhỏp bài văn: Khi cỏc em viết nhỏp, tụi yờu cầu cỏc em viết sạch, rừ 
ràng, hạn chế sai lỗi chớnh tả. Chừa lề cho cụ chữa bài.
8. Giỏo viờn thu nhỏp, chữa bài nhỏp: Tụi chữa bài cỏc em dựa trờn ý tưởng cỏc 
em đó viết. Tụi chữa kĩ từng phần cụ thể phần nào được khen. Phần nào chưa 
được tụi ghi rừ cỏch sửa.
9. Trao đổi với bạn bố, thầy cụ từ đú hoàn chỉnh bản nhỏp.
10. Làm vở.
11. Giỏo viờn chấm, chữa. nhận xột, xếp loại bài viết: Khi chấm cho cỏc em, tụi 
chấm cẩn thận từng phần của bài, cho điểm mỗi phần. Lời nhận xột khen, động 
viờn kịp thời. 
12. Trả bài: Học sinh đọc lại bài, lời nhận xột của cụ. Từ đú tự sửa cỏc lỗi mắc 
phải trong bài, học hỏi bài hay. Sau đú tự hoàn chỉnh bài viết của mỡnh.
13. Tham khảo cỏc bài viết hay, bài văn mẫu.
14. Hoàn chỉnh bài viết cho hay hơn.
15. Lưu trữ cỏc bài viết: Những bài viết đạt yờu cầu, tụi yờu cầu cỏc em viết vào 
một quyển vở riờng. Coi như đõy là tài liệu dành khi ụn tập.
 Trờn đõy là 15 bước giỳp cỏc em cú một bài văn hoàn chỉnh. Khụng phải bài 
văn nào tụi cũng phải thực hiện qua 15 bước. Khi cỏc em viết thành thạo, tụi 
cũng giảm bớt phần nào cỏc bước trờn. Nhờ cú cỏc bước này, khi đọc bài văn 
của cỏc em, tụi thấy mỡnh như được hồi sinh. Bài văn cỏc em viết chặt chẽ, sỏng 
tạo khụng mất sự chõn thực. Cõu văn giàu cảm xỳc. Cỏc em biết dựng từ gợi tả, 
gợi cảm, nghệ thuật...Đõy chớnh là động lực giỳp tụi đam mờ trong cụng việc.
Biện phỏp 5. Cỏc dạng bài tập trong văn tả cõy cối.
 Trang: 12