Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp Rèn kĩ năng viết sáng tạo trong văn tả cảnh cho học sinh Lớp 5

 2
 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lí do chọn biện pháp
 Trong chương trình Tiểu học, Tiếng Việt là một trong những bộ môn giữ 
vai trò đặc biệt quan trọng, cung cấp cho học sinh kiến thức phổ thông về 
ngôn ngữ - phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của con người. Đồng thời 
ngôn ngữ cũng chính là phương tiện hữu hiệu nhất giúp học sinh học tập, 
khám phá, tích lũy kiến thức, hình thành các kĩ năng cần thiết cho cuộc sống. 
 Là một giáo viên trẻ công tác trong ngành Giáo dục được hơn 2 năm, 
bản thân tôi luôn thấy được tầm quan trọng của việc rèn kỹ năng viết sáng tạo 
cho học sinh Tiểu học. Trong chương trình Tiếng Việt tiểu học, phân môn 
Tập làm văn là phân môn mang tính tổng hợp cao nhất, rèn cho học sinh cả 
bốn kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết. Chính vì thế mà nó được xem là phân môn 
khó dạy học nhất. Những năm gần đây, mặc dù các giáo viên tiểu học đã tích 
cực đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Tuy 
nhiên, việc dạy kĩ năng viết đoạn văn, bài văn sáng tạo cho học sinh tiểu học 
vẫn còn nhiều hạn chế. Tài liệu hướng dẫn dạy viết sáng tạo cho học sinh tiểu 
học chưa nhiều, do đó việc dạy học viết sáng tạo vẫn gặp nhiều khó khăn. 
 Trong quá trình giảng dạy phân môn Tập làm văn lớp 5, tôi nhận thấy 
học sinh thường có tâm trạng chung là ngại viết và sợ viết văn. Khi chấm bài 
Tập làm văn, tôi thấy đa số học sinh đã biến các bài văn miêu tả thành văn kể. 
Học sinh bí từ trong làm văn, dùng từ đặt câu chưa phù hợp, viết câu còn rời 
rạc, chưa liên kết, chưa sáng tạo. Bố cục bài văn chưa rõ ràng, cách chấm câu, 
cách sử dụng từ ngữ giàu hình ảnh chưa linh hoạt, chưa sinh động. Mặt khác, 
một số em còn phụ thuộc vào bài văn mẫu, áp dụng một cách máy móc, chưa 
biết sử dụng bài văn mẫu để hình thành lối hành văn riêng của mình. Phần lớn 
các em dùng lời hướng dẫn của giáo viên để viết bài văn của mình một cách 
rập khuôn. 4
 II. NỘI DUNG CỦA BIỆN PHÁP
 1. Cơ sở lí luận
 1.1 Khái niệm về viết sáng tạo
 Theo từ điển triết học, “Sáng tạo là quá trình hoạt động của con người 
tạo ra những giá trị vật chất, tinh thần, mới về chất. Cái chính yếu của sáng 
tạo là sự mới mẻ của nó, và bởi thế chúng ta không có tiêu chuẩn qua đó có 
thể xét đoán nó.”
 Viết sáng tạo là một trong các yêu cầu của dạy học tạo lập văn bản trong 
xu hướng hiện đại, nhằm góp phần hình thành cho học sinh năng lực chung là 
năng lực sáng tạo (creative competence), một năng lực cốt lõi rất cần cho HS 
khi phải đối mặt với những thách thức và sự thay đổi liên tục của cuộc sống 
hiện đại. Trong viết sáng tạo, "người viết phải tạo ra một sản phẩm không 
giống với sản phẩm mà người khác đã tạo ra trước đó" [1; tr356]. Sản phẩm 
(bài viết, văn bản) sáng tạo được thể hiện trên cả phương diện nội dung và 
hình thức. Viết sáng tạo giúp học sinh không bị những suy nghĩ rập khuôn, 
máy móc đè nặng, áp đặt, nó như con tàu đưa các em vào thế giới của sự 
khám phá, nó đòi hỏi học sinh phải có ý tưởng, phải phác thảo được ý tưởng 
và thể hiện ý tưởng trong bài viết.
 Viết sáng tạo là viết về những điều mới mẻ. Luyện viết sáng tạo giúp 
người viết có kiến thức, có ý thức về sự suy nghĩ, khả năng suy nghĩ trong 
suốt thời gian viết cho đến khi đưa ra được sản phẩm tinh tế hơn. Viết sáng 
tạo giúp các em có được những trải nghiệm thực sự sâu xa hơn trong thế giới 
của sự sáng tạo.
 Viết sáng tạo là một hình thức viết diễn tả cảm nhận, cảm xúc, kinh 
nghiệm, tưởng tượng hay ý tưởng của người viết ở mức độ có ý thức hoặc 
tiềm thức. Nó được thúc đẩy bởi nhu cầu của người viết là "thể hiện", được 
thực hiện theo cách duy nhất, sáng tạo và thơ mộng.
 Idrees Pate cho rằng “Viết sáng tạo là bất kỳ dạng viết nào được viết 
bằng sự sáng tạo của trí tuệ: viết tiểu thuyết, viết thơ, sáng tác văn học phi hư 6
biết cách rèn cách viết câu sinh động,.. Giáo viên chưa tạo được hứng thú 
trong tiết học Tập làm văn.
 Đa số học sinh không thích viết văn. Khả năng dùng từ đặt câu của một 
số em chưa hay, vốn từ ngữ còn quá nghèo nàn, chưa biết cách sử dụng biện 
pháp nghệ thuật vào bài và bộc lộ cảm xúc dẫn đến lời văn khô khan, thiếu 
hình ảnh, thiếu tình cảm. Lặp câu, dẫn đến câu văn chưa sinh động.
 Đa số phụ huynh chưa biết cách hướng dẫn con viết văn ở nhà.
 2.2. Hạn chế
 Đầu năm học, dựa trên các nhiệm vụ của môn Tiếng Việt ở Tiểu học 
cùng những khó khăn mà học sinh thường gặp phải ở phân môn Tập làm văn, 
tôi nhận thấy học sinh lớp tôi còn nhiều hạn chế. Qua thực trạng tại lớp 5A1 
tôi tiến hành khảo sát 31 em học sinh và thu được kết quả:
 Nội dung khảo sát Giữa học kì I
 Số học sinh Tỉ lệ %
Bài văn xúc tích, lời văn sinh động, sáng tạo, giàu 7/31 22,6%
hình ảnh, cảm xúc chân thực.
Bài văn chưa giàu hình ảnh, ít sử dụng các biện pháp 11/31 35,5%
nghệ thuật khi miêu tả.
Bài văn miêu tả còn sơ sài, chưa đúng trọng tâm, sa 7/31 22,6%
vào liệt kê.
Bài văn sắp xếp ý lộn xộn, mắc lỗi diễn đạt, lỗi chính 6/31 19,3%
tả.
 Qua bảng số liệu trên cho thấy, khả năng viết văn của học sinh lớp 5A1 
còn rất hạn chế. Nhiều em chưa biết sử dụng từ ngữ hay, phong phú, câu văn 
chưa giàu hình ảnh. Các em chưa biết sử dụng các biện pháp nghệ thuật (so 
sánh, ẩn dụ, nhân hoá. Đối với học sinh viết văn yếu còn chưa xác định được 
viết câu, sắp xếp ý như thế nào cho hợp lí. 
 2.3. Nguyên nhân 8
 Ở trên lớp, học sinh đã được mở rộng vốn từ qua các tiết học. Ở nhà, học 
sinh tiếp tục được thực hành mở rộng vốn từ thông qua Padlet. 
 Sản phẩm học sinh tìm từ ngữ tả ngoại hình trên Padlet.
 Sau khi học sinh đã tự tìm từ ngữ ở nhà, tôi chiếu các hình ảnh để học 
sinh so sánh và có cách nhìn khái quát về hình dáng. Học sinh tự tin, mạnh 
dạn hơn khi các em đã có vốn từ.
 Học sinh mở rộng thêm vốn từ trong tiết Tập làm văn. 10
 Khi học sinh đã có vốn từ ngữ phong phú, tôi hướng dẫn học sinh viết 
câu. Có nhiều em hay viết văn tả mà như đang kể, cấu trúc câu bị lặp lại. 
 Ví dụ: Mẹ có đôi mắt long lanh. Mẹ có đôi tay mịn màng. Mẹ có khuôn 
mặt trái xoan. 
 Tôi sử dụng phương pháp đóng vai, học sinh sẽ vào vai là một phóng 
viên nhí để phỏng vấn các bạn trong nhóm theo hệ thống câu hỏi có sẵn. Từ 
đó thúc đẩy học sinh sử dụng vốn từ của minh một cách sáng tạo và hiệu quả 
hơn trong quá trình viết.
 *Tôi chiếu bảng từ kết hợp mẫu câu dẫn dắt cùng hệ thống câu hỏi: 
 - Đôi mắt như thế nào?
 - Khi vui đôi mắt đó như thế nào?
 - Khi nào đôi mắt toát lên vẻ buồn?
 - Khi nhìn vào đôi mắt em cảm nhận được điều gì?
 - Đôi tay như thế nào?
 - Đôi tay ấy đã làm những điều gì cho em?
 - Em cảm thấy thế nào khi được ôm ấp, vỗ về từ đôi bàn tay ấy?
 Phần ôn tập ở nhà cũng rất quan trọng, học sinh làm qua Padlet, qua 
Padlet học sinh không chỉ được học hỏi qua đoạn viết của một vài bạn mà là 
của cả lớp. 
 Giáo viên cung cấp cho học sinh các mẫu câu sinh động. 12
 Việc rèn viết nhiều sẽ giúp học sinh ghi nhớ và diễn đạt tốt hơn. Để phụ 
huynh đồng hành cùng con khi ở nhà, tôi tạo trên padlet cung cấp kiến thức 
cần thiết, yêu cầu cụ thể.
 Hình ảnh bài viết của học sinh trên Paplet.
 3.2.3. Phương pháp thảo gợi mở.
 Trước khi viết đoạn, tôi gợi mở cho học sinh thông qua hệ thống câu hỏi:
 Câu 1. Người thân đó làm công việc gì? Người đó có đức tính gì trong 
công việc? (chăm chỉ, trách nhiệm, năng động) Nêu những biểu hiện của đức 
tính đó.
 Câu 2. Người đó có sở thích, tài năng gì? Biểu hiện của sở thích, tài năng 
đó.
 Câu 3. Người đó có những cử chỉ lời nói, hành động gì để thể hiện tình 
yêu với gia đình
 Câu 4. Người đó cư xử với em như thế nào? Kể ngắn một kỉ niệm sâu 
sắc của em với người đó cho thấy người thân đó rất yêu thương em.
 Câu 5. Người đó cư xử với người ngoài như thế nào? Những biểu hiện 
cụ thể của đức cụ thể của đức tính đó. 14
 + Tả hình dáng (tuổi tác, tầm vóc, nước da, mắt, má, chân, tay, dáng đi, 
cách nói, ăn mặc, ... ). Nhấn vào một vài đặc điểm nổi bật, không cần liệt kê 
hết.
 + Tả tính tình (những thói quen, tài năng của người đó trong cuộc sống, 
người đó khi làm, thái độ với mọi người xung quanh, sự gắn bó với mình). 
 + Tả hoạt động, tính cách (những việc người đó thường làm, hay việc 
làm cụ thể,). 
 - Phần kết bài nêu tình cảm, cảm nghĩ của mình với người đó. Em đã làm 
gì để thể hiện tình cảm đó. 
 Với vai trò là người hướng dẫn, khêu gợi, học sinh suy nghĩ tự lực làm 
việc, tôi đã giúp huy động vốn sống, khả năng tưởng tượng và thực hiện ghi 
chép đạt kết quả tốt. Tuy nhiên, những gì học sinh đã có còn chưa rõ nét, chưa 
đầy đủ, toàn diện nên sau khi khơi gợi được vốn sống của các em thì điều 
quan trọng tiếp theo là phải "Làm rõ hơn những gì trẻ em đã có, làm phong 
phú, giàu có hơn những hiểu biết của các em về kiểu bài miêu tả".
 Tôi lưu ý học sinh, dàn bài của mỗi em không nhất thiết phải theo đúng 
trình tự dàn bài chung. 
 Ví dụ: Tả một người, không nhất thiết phải tả cả đầu, tóc, mắt, mũi, 
miệng, chân, tay,... cũng như không nhất thiết phải tả hình dáng rồi mới đến 
tính tình. Các em có thể tả lồng tính tình với hình dáng. 
 Hướng dẫn học sinh tìm ý, hoàn chỉnh dàn ý dựa trên phát triển sơ đồ tư 
duy, trên cơ sở tôn trọng cái riêng, tôn trọng cách nghĩ, cách cảm của mỗi học 
sinh, tôi đã giúp các em có cơ sở vững chắc để tạo lập được những văn bản 
hoàn chỉnh. 16
không gian mời gọi, khơi dậy sự tò mò và khám phá trong từng học sinh. Để 
thực hiện điều này, đầu năm tôi đã kêu gọi các em ủng hộ sách cho thư viện 
của lớp. Ngoài ra, lớp tôi còn đăng kí mua báo hàng tuần để giúp thư viện 
thêm phong phú hơn. Thông qua đọc, các em sẽ có thêm vốn từ, biết cách 
hành văn, diễn đạt lưu loát.
 Học sinh đọc sách trong giờ ra chơi.
 Bên cạnh đó, phong trào "Mỗi ngày một cuốn sách hay, một tấm gương 
sáng" được triển khai nhằm tạo động lực cho học sinh mỗi ngày đều dành ít 
nhất một khoảng thời gian để đọc và khám phá kiến thức mới. Các em được 
khích lệ chia sẻ về cuốn sách mình yêu thích hoặc những bài học đáng giá rút 
ra từ sách, qua đó tạo nên một môi trường học tập lẫn nhau. 
 Đặc biệt, bản thân tôi cũng tham gia cùng các em trong hành trình đọc 
sách hàng ngày, không chỉ để làm gương mà còn để chia sẻ niềm đam mê và 
khơi gợi sự hứng thú đọc sách trong mỗi học sinh. Qua đó, chúng tôi hy vọng 
không chỉ xây dựng được thói quen đọc sách cho học sinh mà còn giúp các 
em nhận ra được giá trị và niềm vui mà sách mang lại. 18
 Viết văn sáng tạo là một trong những kĩ năng quan trọng mà mọi học 
sinh cần phải có. Thầy cô có thể là người hướng dẫn tốt những vẫn còn nhiều 
việc đơn giản mà phụ huynh có thể giúp con phát triển kĩ năng viết sáng tạo 
tốt hơn như: cùng con nhận xét về những bài viết,..
 Phụ huynh cùng con ôn tập trên Padlet.
 Phụ huynh cùng con viết nhật kí hay ghi chú hằng ngày.
 III. KẾT QUẢ VÀ ỨNG DỤNG
 *Kết quả 20
 Học sinh luyện viết với mẫu câu rộng hơn: câu đúng ngữ pháp, biết sử 
dụng biện pháp tu từ nhân hóa, câu giàu hình ảnh, cảm xúc. 
 Luyện viết với số lượng câu văn tăng hơn, kết cấu đoạn văn và diễn đạt 
cảm xúc của các em cũng tiến bộ. Bài viết của các em hoàn chỉnh hơn nhiều. 
 Điều đáng chú ý là học sinh bắt đầu hứng thú với việc sáng tác các câu 
văn hay với tiết tập làm văn, đây là một khởi sắc đáng mừng. 
 Biết lập dàn ý cho bài văn miêu tả bước đầu viết được bài văn theo dàn 
ý. 
 Đã có nhiều học sinh biết dùng từ chính xác, sinh động, gợi tả, biết thể 
hiện cảm xúc khi viết văn. Lời văn trong sáng, giàu hình ảnh.
 Đặc biệt là sự tiến bộ rõ rệt của bạn Giáp Long Nhật. Từ một học sinh sợ 
viết văn, không biết viết văn, em đã có thể viết một bài văn giàu hình ảnh, 
sinh động. Em đã tự tin hơn trong việc viết văn. Đó là thành quả của sự cố 
gắng giữa cô, trò và phụ huynh. Điều đó một lần nữa khẳng định các biện 
pháp mà tôi vận dụng đã bước đầu phát huy hiệu quả và được thực tế kiểm 
nghiệm. Các biện pháp tôi đưa ra có tính khả thi.
 Dưới đây là bài viết của một số em học sinh lớp 5A1 sau khi tôi áp dụng 
các biện pháp: 22
 Các cô giáo lắng nghe và góp ý cho biện pháp.
 Sau đây là một số hình ảnh của các lớp khi được giáo viên áp dụng một 
số biện pháp để rèn kĩ năng viết sáng tạo.
 IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
 1.Kết luận
 Từ những việc làm cụ thể và những kết quả thu được trong năm học vừa 
qua, tôi tự rút ra cho mình những bài học sau:
 Biện pháp rèn kĩ năng viết sáng tạo trong văn tả người cho học sinh lớp 
5 thông qua phân môn Tập làm văn là nội dung hết sức cần thiết. Chất lượng