Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp nâng cao kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh Lớp 2 theo bộ sách Kết nối tri thức

 Biện pháp nâng cao kỹ năng giải Toán có lời văn cho học sinh lớp 2
giải toán có lời văn cho học sinh lớp 2 trong nhà trường hiện nay. Qua biện 
pháp này tôi có điều kiện học hỏi, trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp để tìm 
ra phương pháp hiệu quả nhất về rèn kỹ năng giải toán có lời văn cho học sinh 
lớp 2 nói riêng và nâng cao chất lượng dạy học môn Toán ở cấp Tiểu học nói 
chung.
2. Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn để xây dựng biện pháp
2.1. Cơ sở lý luận:
 - Trong dạy học toán ở Tiểu học, giải toán có vị trí quan trọng. Qua việc 
giải toán học sinh phải tư duy một cách linh hoạt, huy động thích hợp các kiến 
thức và khả năng đã có vào tình huống khác nhau, trong nhiều trường hợp phải 
biết phát hiện những dữ kiện chưa được nêu một cách tường minh và trong 
chừng mực nào đó phải biết suy nghĩ năng động, sáng tạo. Vì vậy có thể coi giải 
toán là một trong những biểu hiện năng động nhất của hoạt động trí tuệ của học 
sinh. 
 - Khả năng giáo dục nhiều mặt của môn Toán rất to lớn, nó có khả năng 
phát triển tư duy logic. Nó có vai trò quan trọng trong việc rèn luyện phương 
pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề có suy 
luận, có khoa học toàn diện, chính xác, có nhiều tác dụng phát triển trí thông 
minh, tư duy độc lập, sáng tạo, linh hoạt... góp phần giáo dục ý chí nhẫn nại, ý 
chí vượt khó khăn. Khắc phục cách suy nghĩ máy móc, dập khuôn, xây dựng 
lòng ham thích tìm tòi, sáng tạo ở mức độ khác nhau, từ đơn giản nhất mà nâng 
cao lên từng bước.
2.2. Cơ sở thực tiễn:
 - Toán học có vị trí rất quan trọng, phù hợp với cuộc sống thực tiễn đó 
cũng là công cụ cần thiết cho các môn học khác và để giúp học sinh nhận thức 
được thế giới xung quanh, để hoạt động có hiệu quả trong thực tiễn.
 - Năm học 2023 - 2024, tôi được phân công giảng dạy và chủ nhiệm lớp 
2C. Ngay từ đầu năm học, tôi đã nhận thấy lớp 2C là lớp có nhiều học sinh nam 
hiếu động, tinh nghịch ảnh hưởng đến việc học tập trên lớp cũng như ở nhà. 
Nhiều gia đình có hoàn cảnh khó khăn, bố mẹ đi làm ăn xa, để con ở nhà cho 
ông bà chăm sóc. Vì thế các em không được bố mẹ hướng dẫn kèm cặp thêm 
nên thời gian ôn luyện ở nhà của các em còn ít. Hạn chế này ảnh hưởng rất lớn 
đến chất lượng học tập nói chung, với môn Toán nói riêng và đặc biệt là việc 
giải toán có lời văn.
 - Ở lớp 1, các em mới được làm quen với giải toán có lời văn nên các em 
còn lúng túng trong việc giải toán. Lên lớp 2, ngoài dạng toán "Thêm - Bớt" đã 
học ở lớp 1 thì các em chuyển sang dạng giải toán có lời văn "Bài toán về nhiều 
GV: Phạm Thị Minh Khuê Trang: 2 Biện pháp nâng cao kỹ năng giải Toán có lời văn cho học sinh lớp 2
và đưa ra: “Biện pháp nâng cao kỹ năng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 
2" như sau:
 Biện pháp 1: Nghiên cứu chương trình Toán 2, sau đó phân loại các dạng 
bài trong phần giải Toán có lời văn ở lớp 2.
 Biện pháp 2: Hướng dẫn học sinh nhận biết và phân biệt rõ các dạng Toán 
cơ bản của lớp 2.
 Biện pháp 3: Hướng dẫn học sinh nắm chắc quy trình giải toán có lời văn.
 Biện pháp 4: Rèn tính độc lập, năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề cho 
học sinh, tạo điều kiện để học sinh trao đổi, chia sẻ càng nhiều càng tốt.
 Biện pháp 5: Chú trọng rèn kỹ năng trình bày bài toán trước nhóm và 
trước toàn lớp:
 Biện pháp 6: Khích lệ học sinh, tạo hứng thú khi học tập bằng các hình thức 
kiểm tra, đánh giá.
4. Cách thức, quy trình thực hiện biện pháp
4.1. Biện pháp 1: Nghiên cứu chương trình Toán 2, sau đó phân loại các dạng 
bài trong phần giải Toán có lời văn ở lớp 2
 - Ngay sau khi được phân công giảng dạy lớp 2, tôi đã nghiên cứu và nắm 
vững nội dung chương trình Toán 2. Tôi nhận thấy: Trong phần giải các bài toán 
có lời văn được lồng ghép, xuyên suốt trong toàn bộ chương trình. Ở tất cả các tiết 
học hầu như đều có ít nhất một bài toán có lời văn. Qua nghiên cứu, tôi đã lọc ra 
một số dạng bài toán có lời văn thường gặp như sau:
+ Dạng 1: Tìm số bị trừ
+ Dạng 2: Bớt đi một số đơn vị ở mỗi số
GV: Phạm Thị Minh Khuê Trang: 4 Biện pháp nâng cao kỹ năng giải Toán có lời văn cho học sinh lớp 2
chữ nhưng chưa hiểu nội dung mình đọc là gì? Bước này trước khi học sinh đọc đề 
bài toán (thời điểm đầu năm học) giáo viên định hướng để các em đọc mà hiểu chứ 
không đọc suông. Đối với các bài toán giải giáo viên chuẩn bị các đề bài toán trên 
bảng phụ (chuẩn bị đồ dùng dạy học) trong các tiết học Toán. Khi đọc cần giúp 
học sinh hiểu nghĩa một số từ "khóa" như: "ít hơn", "nhiều hơn", tất cả", "cả hai"... 
khi đọc giáo viên nên gạch chân dưới các từ đó để học sinh dễ nhìn thấy (đối với 
thời gian đầu năm học, về sau không cần gạch chân các từ đó). Nếu học sinh chưa 
hiểu tôi sẽ giúp các em hiểu nghĩa các từ đó.
+ Ví dụ 1: Bài 5 trang 20 sách Toán 2 tập một - Kết nối tri thức với cuộc sống
 Đối với các đề toán như thế này giáo viên thực hiện theo các bước sau:
 + Giáo viên đọc yêu cầu bài toán, khi giáo viên đọc lưu ý nhắc học sinh đọc 
thầm theo. Khi đọc giáo viên cần thể hiện ngữ điệu gây sự chú ý cho học sinh 
những yêu cầu bài toán cần giải quyết.
 + Gọi học sinh đọc lại yêu cầu từ 2 đến 3 em, giảm dần về sau.
 + Hướng dẫn phân tích: giáo viên phải đưa ra một số câu hỏi dẫn dắt để học 
sinh nhận biết các điều kiện đã có và điều kiện cần phải giải quyết với hệ thống các 
câu hỏi như sau:
 ? Bài toán đã cho biết gì?
 ? Bài toán hỏi gì ? Bài toán yêu cầu tìm gì?
 Hoặc: Trong bài toán đã cho em biết gì và cần tìm gì?...
+ Ví dụ 2: Bài toán: "Mai 7 tuổi, bố 38 tuổi. Hỏi bố hơn Mai bao nhiêu tuổi?" (Bài 
3 trang 17 sách Toán 2 tập một - Kết nối tri thức với cuộc sống)
 Hệ thống câu hỏi hướng dẫn tìm hiểu nội dung bài toán như sau:
 - Bài toán cho biết gì? (Bài toán cho biết Mai 7 tuổi, bố Mai 38 tuổi).
 - Bài toán yêu cầu làm gì? (Bài toán yêu cầu tìm bố lớn hơn Mai bao nhiêu 
tuổi)
 Đối với hệ thống câu hỏi giáo viên có thể nâng dần lên về sau khi học sinh 
đã có kĩ năng phân tích đề bài. 
GV: Phạm Thị Minh Khuê Trang: 6 Biện pháp nâng cao kỹ năng giải Toán có lời văn cho học sinh lớp 2
 Việc này giúp các em bỏ bớt được những câu, những chữ không thật quan 
trọng trong đề toán, biểu thị được bằng lời hoặc hình vẽ các mối quan hệ trong 
bài toán, làm cho bài toán được rút gọn lại, mối quan hệ giữa các số đã cho và 
số phải tìm hiện ra rõ hơn. Các em nhìn tóm tắt có thể đọc lại bài toán một cách 
chính xác (học sinh sẽ giải bài toán dễ dàng hơn).
 Ở phần này, giáo viên cần cho học sinh biết nhiều cách tóm tắt khác 
nhau.
 Ví dụ: Bài 4 (SGK - trang 77 sách Toán 2 tập một Kết nối tri thức với cuộc sống) 
 Cách 1: Ngày thứ nhất : 29 tấm bưu thiếp
 Ngày thứ hai : 31 tấm bưu thiếp
 Cả hai ngày Mai : .... tấm bưu thiếp?
 ? tấm bưu thiếp
 Cách 2: 
 29 bưu thiếp 31 bưu thiếp
 Cách 3: Ngày thứ nhất: 29 tấm Ngày thứ hai: 31 tấm
 ? tấm bưu thiếp
 + Bước 4: Giải bài toán
 Các em dựa vào tóm tắt để viết bài giải
 Cả hai ngày Mai làm được số tấm bưu thiếp là:
 29 + 31 = 60 (tấm)
 Đáp số: 60 tấm bưu thiếp. 
 + Bước 5: Thử lại kết quả
 Tức là học sinh kiểm tra xem kết quả tính đó đúng chưa? Lời giải đó 
chuẩn chưa? Và đáp số đầy đủ chưa?
 Ở ví dụ trên ta lấy tổng số bưu thiếp cả hai ngày Mai làm được trừ đi số 
bưu thiếp ngày thứ nhất Mai làm, được kết quả là số bưu thiếp ngày thứ hai Mai 
GV: Phạm Thị Minh Khuê Trang: 8 Biện pháp nâng cao kỹ năng giải Toán có lời văn cho học sinh lớp 2
nhóm và có thể trước lớp. Cách rèn luyện này giúp các em rụt rè sẽ tự tin, mạnh 
dạn và làm toán nhanh nhẹn hơn.
 - Rèn năng lực hợp tác nhóm để giải quyết vấn đề: Để giúp học sinh hợp 
tác tốt, giáo viên giao nhiệm vụ và giải thích rõ ràng mục tiêu làm việc cho từng 
nhóm để mỗi thành viên trong nhóm hiểu được công việc cần phải làm đưa ra 
những câu hỏi, ý kiến để giải quyết nhiệm vụ học tập, biết kiểm tra kết quả lẫn 
nhau và đi đến thống nhất câu trả lời. Việc hợp tác thành công hay không phụ 
thuộc vào tinh thần hợp tác của từng thành viên và sự chỉ đạo của nhóm trưởng.
4.6. Biện pháp 6: Khích lệ học sinh, tạo hứng thú trong học tập bằng các hình 
thức kiểm tra, đánh giá
 - Học sinh Tiểu học thích được khen hơn chê, hạn chế chê các em trong học 
tập, rèn luyện. Ngoài ra học sinh thích được thi đua, thích được khen, thích học mà 
chơi, chơi mà học nên người giáo viên phải thường tổ chức cho các em chơi các trò 
chơi như: Tiếp sức, Chọn đúng sai, Rung chuông vàng. Từ đó giáo viên cần động 
viên khích lệ kịp thời giúp các em hứng thú trong học tập, các em sẽ chủ động và 
nâng cao hiệu quả việc học giải toán có lời văn nói riêng và việc học nói chung. 
 - Tôi thường xuyên đánh giá bằng lời trực tiếp tới từng học sinh, uốn nắn 
sửa cho học sinh từng chi tiết nhỏ trong bài giải. Tôi viết những lời nhận xét khen, 
động viên kịp thời trong vở thông qua kết quả bài làm của học sinh. Ngoài ra trong 
mỗi tiết học, tôi luôn tạo điều kiện thuận lợi và khích lệ học sinh tham gia đánh giá 
lẫn nhau. Sau mỗi bài học ở một dạng toán, tôi lại ra đề kiểm tra cho học sinh làm, 
sau đó thu bài đánh giá kết quả nhằm nắm bắt những kỹ năng học sinh còn yếu để 
có phương pháp rèn luyện thêm.
 - Đối với những em chậm tiến bộ, thường rụt rè, tự ti thì tôi luôn luôn chú ý 
nhắc nhở gọi các em trả lời. Chỉ cần các em có một tiến bộ nhỏ là tôi tuyên dương 
ngay để từ đó các em sẽ cố gắng tiến bộ và mạnh dạn, tự tin hơn. Chính sự khen 
chê đúng lúc, kịp thời và đúng đối tượng học sinh trong lớp đã có tác dụng khích lệ 
học sinh trong học tập. 
 - Ngoài ra, việc áp dụng các trò chơi học tập giữa các tiết học cũng là một 
yếu tố không kém phần quan trọng giúp học sinh có niềm hăng say trong học tập, 
mong muốn nhanh đến giờ học và tiếp thu kiến thức nhanh hơn, chắc hơn. Vì 
chúng ta đều biết học nói chung, học sinh lớp 2 nói riêng có trí thông minh khá 
nhạy bén, sắc sảo, có óc tưởng tượng phong phú, đó là tiền đề tốt cho việc phát 
triển tư duy toán học nhưng các em cũng rất dễ bị phân tán, rối trí nếu bị áp đặt, 
căng thẳng hay quá tải. Vì vậy muốn giờ học có hiệu quả thì đòi hỏi người giáo 
viên phải đổi mới phương pháp dạy học tức là kiểu dạy học: "Lấy học sinh làm 
trung tâm" hướng tập trung vào học sinh, trên cơ sở hoạt động của các em.
III. THỰC NGHIỆM BIỆN PHÁP TẠI ĐƠN VỊ
GV: Phạm Thị Minh Khuê Trang: 10 Biện pháp nâng cao kỹ năng giải Toán có lời văn cho học sinh lớp 2
 Qua kết quả trên cho thấy, nếu giáo viên khéo léo trong việc sử dụng các 
biện pháp dạy học mới, kích thích được hứng thú học tập của học sinh thì kết 
quả học tập của các em sẽ tốt hơn từ đó nâng cao kết quả dạy học môn Toán nói 
chung và chất lượng giáo dục Tiểu học nói riêng.
 So sánh kết quả khảo sát thời điểm đầu năm học với thời điểm cuối học 
kì 1 thì số học sinh viết đúng lời giải, đúng phép tính, đúng đáp số và trình bày 
sạch đẹp là 85,7%. Số học sinh viết sai câu trả lời hoặc làm sai phép tính là 
14,3%.
 Đối với bản thân tôi, không gì vui bằng kết quả học tập của học sinh của 
lớp chủ nhiệm đạt quả tiến bộ.
 Hình ảnh minh họa kết quả bài làm về giải Toán có lời văn của học sinh lớp 2C 
 tháng 9/2023 và tháng 12/2023
 Như vậy chứng tỏ những biện pháp tôi áp dụng là có hiệu quả cao. Tôi sẽ 
tiếp tục áp dụng các biện pháp đó từ giờ đến hết năm học này cũng như các năm 
học tiếp theo. Tôi hi vọng cuối năm học này, lớp 2C của tôi sẽ có 100% học 
sinh giải toán có lời văn chính xác.
* Hiệu quả, lợi ích thu được do áp dụng giải pháp
 - Hiệu quả kinh tế: Việc áp dụng các biện pháp được đề xuất trong báo 
cáo này sẽ không tốn thời gian vì học sinh được trực tiếp thực hành qua những 
tiết học, những buổi học. Không tốn kém kinh phí đầu tư vì giáo viên là người 
trực tiếp giảng dạy. Các hoạt động dạy - học trên lớp diễn ra tự nhiên, lớp học 
sôi nổi, phát huy khả năng chủ động, tích cực của học sinh. Học sinh nắm và 
GV: Phạm Thị Minh Khuê Trang: 12 Biện pháp nâng cao kỹ năng giải Toán có lời văn cho học sinh lớp 2
và đã đạt được kết quả trong giảng dạy, song cũng không tránh khỏi có những 
tồn tại. Tôi rất mong nhận được sự quan tâm giúp đỡ và đóng góp ý kiến của 
cấp trên, của đồng nghiệp để các biện pháp trên được vận dụng hoàn hảo và 
hiệu quả hơn.
 Tôi xin chân thành cảm ơn!
 An Tiến, ngày 10 tháng 01 năm 2024
 XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG TÁC GIẢ
 Phạm Thị Sơn Phạm Thị Minh Khuê
GV: Phạm Thị Minh Khuê Trang: 14