Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn Tự nhiên và Xã hội Lớp 3 (Kết nối tri thức) theo Chương trình GDPT 2018

 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn biện pháp giáo dục
 Chương trình Giáo dục Phổ thông mới (GDPT) 2018 ra đời đánh dấu sự 
chuyển mình của nền Giáo dục nước nhà. Trên cơ sở kế thừa những thành tựu 
của nền Giáo dục cũ, chương trình GDPT mới 2018 đã có nhiều sự thay đổi để 
phù hợp với xu thế của thời đại, nhu cầu phát triển con người trong thời đại mới. 
Tự nhiên và Xã hội là một môn học vô cùng quan trọng trong chương trình giáo 
dục tiểu học hiện nay. Nó tích hợp những kiến thức về thế giới tự nhiên và xã hội, 
góp phần không nhỏ việc đặt nền móng ban đầu cho việc giáo dục về khoa học 
tự nhiên và khoa học xã hội ở các cấp học trên. Môn học coi trọng việc tổ chức 
cho học sinh trải nghiệm thực tế, tạo cho các em cơ hội tìm tòi, khám phá thế giới 
tự nhiên và xã hội xung quanh, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, học cách ứng 
xử phù hợp với tự nhiên và xã hội. Nó góp phần quan trọng đào tạo nên những 
con người phát triển toàn diện có kiến thức, có hiểu biết về xã hội.
 Đối với học sinh tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 3 tuy đã được làm quen 
và củng cố thêm hiểu biết từ lớp 1 và lớp 2 song trình độ nhận thức về Tự nhiên 
và Xã hội còn nhiều hạn chế. Các em nhận thức thế giới dưới dạng tổng thể, khả 
năng phân tích chưa cao, tư duy cụ thể còn chiếm ưu thế. Vì vậy học sinh lớp 3 
nhận thức thế giới xung quanh thường dựa vào những đối tượng thực hoặc những 
thay thế. Do đó, những kết luận mà học sinh rút ra chủ yếu dựa vào kinh nghiệm 
sống và những quan sát trực tiếp mà ít dựa trên luận chứng logic. Việc dạy học 
sinh lớp 3 đòi hỏi phải nắm chắc đặc điểm tâm lí này và lựa chọn, bổ sung những 
phương pháp dạy học sinh tích cực nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các môn 
học nói chung, môn Tự nhiên và Xã hội nói riêng trong các nhà trường là một 
việc làm cần thiết.
 Bên cạnh đó đảm bảo không lặp lại cách thức cũ. Các em không nhàm chán, 
phụ huynh không coi đây là môn phụ nhiều giáo viên cảm thấy nản khi học sinh 
không mấy hứng thú với môn học này. Thiết nghĩ cần năng cao chất lượng của 3.2. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự hứng thú để phát triển năng 
lực đọc của học sinh
 Một số yếu tố ảnh hưởng đến việc tiếp thu bài học và sự hứng thú của học 
sinh là do học sinh chưa hình thành được thói quen phân tích kênh hình, kênh 
chữ, chưa có khả năng trả lời câu hỏi thông thường và câu hỏi nâng cao trong bài 
học. Đặc biệt, do cách tổ thức phương pháp dạy học cũ, trò chơi cũ không mang 
tính đột phá, dẫn đến các tiết học dạy cho đủ, thiếu chiều sâu, học sinh không có 
hứng thú với việc học. Các em ngồi học mà lại không tập trung học tập.
 Bên cạnh đó, học sinh khi về nhà phụ huynh chỉ quan tâm đến môn Toán, 
môn Tiếng Việt mà ít khi phụ huynh cho con ôn lại các kiến thức môn Tự nhiên 
và Xã hội.
 3.3. Đề xuất và thực nghiệm các giải pháp
 Với mong muốn giúp học sinh thích thú mỗi khi đến giờ Tự nhiên và Xã 
hội. Các em muốn khám phá tri thức mới, học sinh tập trung hơn khi học tập, lĩnh 
hội kiến thức, tôi nhận thấy rằng, cần phải thay đổi phương pháp, hình thức tổ 
chức dạy học để học sinh thấy mới lạ, hào hứng hơn trong các tiết học, học sinh 
được chủ động nhiều hơn. Vì vậy, tôi đã sử dụng các biện pháp mới để thay đổi 
phương pháp, hình thức tổ chức tiết học tạo không khí lớp thoải mái mà hiệu quả 
tiết học được cải thiện rõ rệt.
 Mỗi chủ điểm, mỗi bài học, mỗi một hoạt động bài học tôi đều nghiên cứu 
để tìm ra biện pháp hữu ích phù hợp, để mang lại cho các em sự mới lạ, thay đổi 
cách nghĩ của các em. Từ đó các em có hứng thú với tiết học.
 Việc vận dụng các giải pháp trong dạy học giúp giáo viên có thể kiểm soát, 
bao quát tất cả học sinh trong lớp, phát hiện những em còn thiếu tự tin trong học 
tập, giúp các em nắm được bài, tự khám phá kiến thức của bài. Việc đưa các tiết 
học dạy ngoài thiên nhiên mang lại cảm giác thoải mái, không gò ép, gò bó. Tiết 
học tạo niềm vui cho các em.
 Ngoài ra, việc tăng cường phối kết hợp với phụ huynh trong hoạt động dạy Xã hội là cách học mang lại hiệu quả cao nhất cho người học. Cách học này giúp 
cho người học ghi nhớ kiến thức lâu và bền vững nhất. Thông qua các hoạt động 
học tập, người học được thực hành, được bắt tay, chỉ việc, được khám phá thế 
giới tự nhiên, con người và xung quanh mình qua những hoạt động thực tế, gần 
gũi. Người học tiếp nhận tri thức một cách chủ động, có định hướng chứ không 
hoàn toàn thụ động vào sách vở một cách máy móc.
 Ngoài ra thông qua môn học còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm 
chất đạo đức như yêu thương giúp đỡ bạn nhiều hơn, tinh thần cộng đồng trách 
nhiệm. Vì vậy nâng cao chất lượng môn Tự nhiên và Xã hội là việc làm rất cần 
thiết trong giờ học ở tiểu học. Giúp học sinh nắm vững các kiến thức của bài học 
chính là giúp các em mở ra cách cửatri thức để các em hiểu hơn thế giới xung 
quanh và cuộc sống.
 2. Cơ sở thực tiễn
 2.1. Phân tích, đánh giá thực trạng dạy và học môn Tự nhiên và Xã hội 
của học sinh khối lớp 3
 Với học sinh khối lớp 3, các em bắt đầu thích tự mình khám phá thế giới 
xung quanh. Các em tò mò muốn biết các sự vật, hiện tượng và cuộc sống xung 
quanh các em có điều gì mới lạ. bên cạnh học sinh chăm chú lắng nghe thầy cô 
giảng giải thì không ít học sinh thiếu tập trung, coi nhẹ môn học. Giờ học các em 
nằm ra bàn, tiếp thu bài một cách khá mệt mỏi.
 2.2. Kết quả, hạn chế và nguyên nhân
 Để đánh giá về việc thích thú của học sinh trong các tiết học Tự nhiên và
Xã hội mà tôi là giáo viên chủ nhiệm. Kết quả thu được như sau:
 Biểu HS chăm chú lắng HS chưa tích cực HS nhàm chán trong 
 hiện nghe GV giảng bài học tập tiết học
 Số lượng Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ
 Chỉ số (HS) (%) (HS) (%) (HS) (%)
 11 31,4 13 37,2 11 31,4 ngọn nến lung linh.
 Bài 14: Chức năng một số bộ phận của thực vật. HS hát bài: Cái cây 
xanh xanh.
 Học sinh say sưa vận động hát theo nhạc
 3.1.2. Sử dụng các video hoặc ảnh chụp sau bài học
 Sau bài học các em có thể quay video hoặc ảnh các việc làm, hoạt động liên 
quan đến bài học để gửi cho cô. Học về chủ đề thực vật, các em về nhà quay đoạn 
video chăm sóc cây trồng ở nhà. Học về chủ đề động vật, các em có thể quay ở 
nhà em cho gà ăn, cho chú mèo nhỏ uống nước. Việc này khiến các em hào hứng 
và thích thú hơn. Các em lồng bài hát, bài nhạc vào trong video gửi cho cô. Cô 
trình chiếu trước lớp, các bạn chia sẻ trao đổi về nội dung thực hiện ở nhà. Có 
những bài học khi học sinh về nhà làm video tạo hứng thú cho cả phụ huynh học 
sinh, cụ thể:
 Ví dụ: Bài 3: Vệ sinh xung quanh nhà. Học sinh quay video hoặc chụp ảnh nhiên và Xã hội là một biện pháp hiệu quả để học sinh lĩnh hội kiến thức tốt hơn, 
hiệu quả hơn. Bởi trò chơi chính là biện pháp dạy học “Học mà chơi - chơi mà 
học” hiệu quả nhất. Học sinh tiểu học , đặc biệt là học sinh lớp 3 việc giúp các 
em nắm được nhiều nội dung kiến thức của nhiều môn học là vô cùng khó. Đối 
với hoạt động môn học này việc tổ chức trò chơi trong dạy học sẽ góp phần không 
nhỏ tạo nên hứng thú cho học sinh tích cực tham gia học tập.
 Tôi thay đổi hình thức một số trò chơi mà vẫn hướng đến kiến thức bài 
học. Mỗi bài tập có thể tạo nên những trò chơi khác nhau. Tôi tiến hành thiết kế 
trò chơi có hình thức rõ ràng gồm người chơi, cách chơi, đồ dùng,...nội dung trò 
chơi phải đảm bảo nội dung bài tập, hoạt động của tiết học. Các bước tiến hành 
trò chơi như sau:
 Bước 1: Giáo viên nêu tên trò chơi
 Bước 2: Giáo viên nêu cách chơi, luật chơi
 Bước 3: Giáo viên cho học sinh chơi thử, chơi thật
 Bước 4: Nhận xét qua trò chơi
 Ví dụ một số trò chơi phù hợp với học sinh lớp 3 và phù hợp với môn Tự 
nhiên và Xã hội như Thả cá; Cánh cửa diệu kì; Bánh xe số; Đồng đội; Thuyền 
trôi.
 Trò chơi cần phải gần gũi, sát thực và phù hợp đồng thời phải có điểm mới 
lạ đối với học sinh. Tôi thiết kế thay đổi các trò chơi cũ, làm mới các trò chơi học 
tập.
 Ví dụ: Trò chơi: Thả cá
 Trò chơi này tôi đã tổ chức ở bài 3 trong tiết Tự nhiên và Xã hội “Vệ sinh 
xung quanh nhà” sách Tự nhiên và Xã hội, trang 16.
 a) Mục tiêu
 + Giúp học sinh kể được tên một số việc làm để giữ vệ sinh xung quanh 
nhà.
 + Giúp học sinh rèn luyện tư duy nhanh nhạy, hứng thú trong giờ học. c) Cách chơi
 - Giáo viên đưa ra trò chơi yêu cầu học sinh làm việc theo nhóm 4 thảo 
luận cùng thả cá phù hợp vào 2 ao của đội mình. (Làm việc trên bảng phụ)
 - Nhóm nào nhanh nhất sẽ được cộng thêm điểm.
 - Sau khi các nhóm làm xong sẽ trưng bày cả ba sản phẩm lên bảng.
 - Giáo viên gọi nhận xét các nhóm đồng thời chữa bài và đánh giá các nhóm 
theo tiêu chí nhanh và chính xác.
 d) Lưu ý
 - Khi xếp các nhóm giáo viên lưu ý xếp đủ các trình độ. Có thể xếp nhóm 
theo bàn tổ hoặc chọn lựa.
 - Giáo viên có thể chuẩn bị phần thưởng thay vì hoa điểm tốt để thưởng cho 
nhóm thắng cuộc.
 - Các nhóm khi làm bài có thể trang trí cho ao cá của đội mình thêm sinh 
động và sáng tạo hơn.
 - Hết trò chơi giáo viên có thể chọn ra 1 vài con cá bất kì của các đội để hỏi 
chúng mang thông điệp gì hay giải thích hoặc liên hệ thực tế nơi mình đang sống 
có những hành động như vậy không nhằm giáo dục học sinh bảo vệ môi trường 
sống xung quanh nhà mình.
 Ví dụ bài 13: “Các bộ phận của thực vật”, tôi đã sử dụng chơi với các bài 
tập như sau: Các chú chim và bông hoa có đáp án đúng
 Câu 1: Cấu tạo của thân cây ?
 Bông hoa có đáp án đúng : Thân gỗ, thân thảo
 Câu 2: Chức năng của thân cây?
 Bông hoa có đáp án đúng : Vận chuyển nhựa từ rễ lên lá và từ lá đi 
khắp các bộ phận của cây để nuôi cây
 Câu 3: Một số cây có thân mọc , leo,...........
 Bông hoa có đáp án đúng : đứng, bò.
 Câu 4: Nêu những ích lợi của một số thân cây đối với đời sống con người - Tìm hiểu về hệ thống biển báo giao thông đường bộ.
 Ví dụ: Khi dạy bài 13: Một số bộ phận của thực vật - trang 54. Giáo viên 
tiến hành như sau:
 + Học sinh cả lớp tập trung ở ngoài sân trường.
 + GV chia lớp thành 6 nhóm nhỏ, các nhóm sẽ chuẩn bị giấy vẽ, bút chì và 
màu vẽ,...
 + Học sinh thảo luận trong nhóm về thứ tự các việc cần làm tìm cấu tạo 
của cây và cách chăm sóc cây.
 + Các nhóm chia sẻ trước cả lớp.
 + Các nhóm thực hành quan sát các bộ phận của cây .
 + Giáo viên và học sinh cùng hỏi đáp (? Để cây phát triển tốt chúng ta phải 
làm gì? Trồng,chăm sóc cây có lợi ích gì?...)
 + Học sinh chia sẻ cảm xúc sau khi được cùng các bạn thực tế quan sát
 cây và chăm sóc cây.
 Học sinh trải nghiệm ngoài không gian lớp học
 Dạy học ngoài không gian lớp học đã giúp cho học sinh được hòa mình vào 
thiên nhiên, được trải nghiệm thực tế nhiều nội dung trước đây chỉ có trên lí 
thuyết, sách vở.
 3.4. Tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong các tiết học môn - Tìm hiểu nguyên nhân biện pháp giải quyết đối với cây chậm phát triển 
 Bước 4: Chia sẻ cách trồng và chăm sóc cây
 Ví dự: Khi dạy Chủ đề 2: Trường học- Bài 5: Hoạt động kết nối với cộng 
đồng - trang 22. Giáo viên tiến hành như sau:
 Bước 1: Giáo viên chia lớp thành các nhóm, thảo luận về các việc em đã 
làm để tham gia kết nổi cộng đồng như:
 + Khi nghe tin quê bạn miền Trung bị bão em làm những gì?
 + Em tham gia hoạt động cộng đồng nào diên ra ở trường?
 + Em vận động các bạn và người thân như thế nào để tham gia hoạt động 
này?
 Bước 2: Các nhóm chuẩn bị phân loại đồ dùng sách vở, quần áo cho các 
bạn vùng lũ.
 Bước 3: Các nhóm đóng gói và xếp gọn, ghi thư ngỏ gửi các bạn.
 Bước 4: Chia sẻ cảm xúc của em sau khi làm việc đó..
 Hình ảnh học sinh trao đổi, chia sẻ ủng hộ các bạn vùng lũ lụt
 Việc được thực hành làm những món quà gửi tặng các bạn vùng lũ lụt.. .và 
viết lên đó những lời yêu thương không những giúp các em được trải nghiệm mà 
còn rèn luyện cho các em lòng nhân ái, sự sẻ chia giữa con người. Giúp hình 
thành những phẩm chất tốt đẹp và các em biết yêu thương, chia sẻ với mọi người 
xung quanh. IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
 Niềm vui đến với cô trò chúng tôi khi áp dụng biện pháps: “Một số biện 
pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo Chương 
trình GDPT 2018”. Giờ học trở nên thoải mái và luôn niềm mong chờ của các 
em học sinh. Bản thân tôi nhận thấy việc đưa biện pháp mới vào giờ học Tự nhiên 
và Xã hội là rất cần thiết. Bởi vì sử dụng phương pháp, hình thức mới không chỉ 
giúp học sinh nắm được, củng cố được nội dung kiến thức môn học một cách nhẹ 
nhàng, mà còn giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, phát triển trí tưởng tượng, 
khả năng diễn đạt mạch lạc. Nhất là tạo hứng thú học tập, tạo niềm vui, lòng say 
mê học tập cho học sinh. Từ đó rèn luyện đức tính chăm chỉ, tự tin, năng động, 
sáng tạo góp phần rèn luyện cho học sinh phẩm chất và phong cách làm việc của 
người lao động mới.
 2.5. Những kiến nghị, đề xuất liên quan đến chương trình môn học 
cũng như đến những chế độ với người giáo viên.
 1. Đối với giáo viên
 Muốn có kết quả cao trong giờ học mônTự nhiên và Xã hội, ngoài những 
mục tiêu chung của bài dạy giáo viên cần chú ý đến những vấn đề sau:
 Nắm vững đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học, từ đó lựa chọn biện 
pháp cho phù hợp.
 Quan sát giúp đỡ kịp thời sao cho mọi học sinh đều tham gia bài học nhất là 
những em còn hay rụt rè thiếu tự tin.
 Giáo viên cần khắc phục những khó khăn về cơ sở vật chất, trang thiết bị 
dạy học.
 2. Đối với nhà trường
 Đối với nhà trường cần tạo nguồn lực hỗ trợ cho giáo viên đầu tư nghiên 
cứu vận dụng các phương pháp mới mang lại hiệu quả cho các tiết học nói chung 
và môn Tự nhiên và Xã hội nói riêng.
 Trên đây là “Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn