Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp giúp học sinh học tốt Toán 10 qua hoạt động trải nghiệm theo Chương trình GDPT 2018

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG PT HERMAN GMEINER VINH 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
Đề tài: 
BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH HỌC TỐT TOÁN 10 
 QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM 
 (Chương trình GDPT 2018) 
 MÔN: TOÁN HỌC 
 Họ và tên : Bùi Thị Phương Hoa 
 Tổ : Toán Tin 
 Số điện thoại: 0962218841 
 Năm học : 2022 - 2023 
 I. MỞ ĐẦU 
 1. Lí do chọn đề tài: 
 Thế kỷ XXI, xã hội loài người đang ở trong nền văn minh trí tuệ cao, đi 
cùng với nó là nền kinh tế mang tính toàn cầu, đa phương. Một câu hỏi được đặt 
ra là, Việt Nam sẽ ở đâu trong nền văn minh trí tuệ đó và vị thế của dân tộc ta 
trên bản đồ kinh tế thế giới như thế nào, làm sao để nước ta có thể “sánh vai với 
các cường quốc năm châu” như Chủ tịch Hồ Chí Minh mong muốn. Đây thực 
sự là thách thức to lớn đối với dân tộc Việt Nam. Một trong những cơ sở quan 
trọng để chúng ta có thể vươn lên, cạnh tranh và hội nhập quốc tế là phải có một 
nguồn nhân lực mạnh. Để xây dựng được nguồn nhận lực giáo dục đóng một vai 
trò vô cùng quan trọng. Cùng với xu thế chung của giáo dục thế giới, giáo dục 
Việt Nam đang được đổi mới toàn diện và mạnh mẽ nhằm thực hiện 4 khuyến 
cáo giáo dục trong thế kỷ XXI của UNESCO: “Học để biết, học để làm, học để 
chung sống, học để khẳng định mình”. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần 
thứ XI đã khẳng định: “Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát 
triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng nền 
văn hóa và con người Việt Nam. Muốn làm được điều đó phải đổi mới căn bản, 
toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, xã hội hóa, dân chủ 
hóa và hội nhập quốc tế. Chất lượng giáo dục được nâng cao toàn diện gồm: 
Giáo dục đạo đức; kĩ năng sống; năng lực sáng tạo; năng lực thực hành; năng 
lực ngoại ngữ và tin học; đáp ứng nhu cầu nhân lực, nhất là nhân lực chất 
lượng cao, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xây 
dựng nền kinh tế tri thức, đảm bảo công bằng xã hội trong giáo dục và cơ hội 
học tập suốt đời cho mỗi công dân, từng bước hình thành xã hội học tập”. 
 Cùng với những bộ môn khoa học khác, bộ môn Toán với những đặc 
trưng riêng của mình góp phần hoàn thành mục tiêu giáo dục trên. Những kiến 
thức Toán nói chung và việc trang bị những kiến thức Toán ở nhà trường phổ 
thông nói riêng đã giáo dục cho học sinh (HS) không chỉ về mặt tri thức mà còn 
hình thành cho các em những kỹ năng cơ bản, cần thiết nhằm giải quyết những 
vấn đề của cuộc sống và học tập đặt ra. 
 Thực tiễn dạy học hiện nay cho thấy còn nhiều giáo viên (GV) chủ yếu sử 
dụng phương pháp truyền thống, thuyết trình một chiều, ít đầu tư cho việc đổi 
mới phương pháp giảng dạy. Với HS, bên cạnh một số em tự tìm được cho mình 
cách học hiệu quả, phần còn lại học tập một cách thụ động, cố gắng ghi nhớ kiến 
thức máy móc, thuộc lòng mà không hiểu rõ vấn đề nêu ra trong nội dung bài 
học. Và kết quả học tập nói chung, các kĩ năng học tập nói riêng cho thấy một 
thực tế đáng buồn và báo động là chất lượng học tập môn Toán rất thấp, chưa 
đáp ứng được yêu cầu xã hội đề ra. Trước thực trạng đó, việc đổi mới PPDH 
môn Toán để tạo hứng thú học tập cho HS trở thành một yêu cầu cấp thiết. 
 Dạy học trải nghiệm (DHTN) là hoạt động giáo dục được thực hiện bắt 
buộc từ lớp 1 đến lớp 12 theo dự thảo của chương trình giáo dục phổ thông mới. 
 1 
 - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 
 Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây 
dựng cơ sở thực tiễn của đề tài như: 
 + Dự giờ, điều tra xã hội học GV và HS. Đồng thời tiến hành thực nghiệm 
sư phạm để kiểm chứng giả thuyết và rút ra kết luận của việc áp dụng DHTN 
trong môn Toán 10. 
 + Tham vấn chuyên gia: trao đổi và tham khảo ý kiến các chuyên gia, GV 
TH về vấn đề xây dựng và sử dụng DHTN trong dạy học Toán. 
 + Vận dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả và rút ra kết 
luận. 
 + Bên cạnh đó, đề tài cũng sử dụng các phương pháp như: Phương pháp 
tổng kết kinh nghiệm GD; Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động; 
Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm. 
 5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm: 
 - Về mặt lí luận: 
 + Trên cơ sở nghiên cứu tài liệu, đề tài hệ thống hóa, bổ sung cơ sở lý 
luận của việc tổ chức DHTN, ý nghĩa và vai trò của nó trong dạy học Toán 10. 
 + Xây dựng một số hoạt động DHTN để giảng dạy các bài thực hành 
trong chương trình Toán 10. 
 + Đề xuất những nguyên tắc chung và biện pháp sư phạm sử dụng DHTN 
nhằm nâng cao kỉ năng thực hành cho HS trong môn Toán 10. 
 - Về thực tiễn: Với những nội dung cơ bản mà đề tài giải quyết, hy vọng 
đây sẽ là tài liệu tham khảo tốt cho cán bộ, GV, HS ở trường THPT và HS lớp 
10 nói riêng, góp phần vào việc nâng cao hiệu quả dạy học Toán ở trường 
THPT. 
 3 
 - Đối với mục đích của đề tài này, HĐTN còn đồng thời đáp ứng yêu cầu 
giúp cho HS phát triển kỉ năng thực hành một cách hiệu quả trong các giờ học 
Toán 5. 
 - Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm: 
 Như đã đề cập, giáo dục trong bối cảnh hiện nay đã chuyển từ việc truyền 
thụ kiến thức sang phát hiện và bồi dưỡng kĩ năng, nhân cách cho người học. 
Theo đó, mô hình HĐTN hiện nay nhằm đáp ứng yêu cầu đó, cũng được tổ chức 
theo các hình thức cơ bản sau: 
 + Thứ nhất, hình thức có tính khám phá (thực địa – thực tế, tham 
quan, cắm trại, trò chơi). 
 + Thứ hai, hình thức có tính thể nghiệm, tương tác (diễn đàn, giao lưu, hội 
thảo, sân khấu hóa). 
 + Thứ ba, hình thức có tính cống hiến (Thực hành lao động, hoạt động tình 
nguyện, nhân đạo). 
 + Thứ tư, hình thức có tính nghiên cứu, phân hóa (dự án nghiên cứu khoa 
học, hoạt động theo nhóm hoặc sở thích). 
 Mặc dù có bốn hình thức cơ bản như vậy, song HĐTN lại là hình thức dạy 
học có tính năng động và phong phú về không gian và thời gian tổ chức. Bởi 
HĐTN có thể tổ chức trong không gian mở, không cứng nhắc. Việc tổ chức 
HĐTN trong hay ngoài lớp học được quyết định bởi GV tùy vào quqy mô HS, 
lớp học và đồng thời cũng có thể tổ chức theo khối lớp hoặc qui mô cả trường. 
 - Vai trò của dạy học trải nghiệm: 
 + Góp phần phát triển nền giáo dục có chất lượng và bền vững: Trong quá 
trình tham gia trải nghiệm, HS sẽ được rèn luyện những kĩ năng cần thiết để chủ 
động giải quyết những vấn đề thực tế trong học tập và đời sống, từ đó phát triển 
năng lực tự học, hướng đến khả năng học tập suốt đời. Quá trình trải nghiệm còn 
góp phần bồi dưỡng những cảm xúc, tình cảm tốt đẹp, các giá trị về đạo đức, lối 
sống. Đây là mục tiêu lớn của giáo dục hiện nay - giáo dục hướng đến sự phát triển 
bền vững. 
 + HS hình thành tri thức một cách bền vững và sâu sắc: HĐTN không chỉ 
là hoạt động đưa trực tiếp HS vào từng vấn đề cụ thể để các em có thể tự nhìn 
nhận, đánh giá vấn đề của bài học. Mà đó còn là quá trình tổ chức cho HS tự tìm 
tòi, khám phá những điều mới mẻ trong cuộc sống. Từ việc tìm tòi đó, HS có thể 
đưa ra những quan điểm, quyết định của bản thân nhằm phát huy các năng lực 
của bản thân. Trong thực tế, việc đưa ra các quyết định có thể sai lầm song chính 
quá trình tự tìm tòi, khám phá sẽ giúp người học ghi nhớ rất sâu sắc những kinh 
nghiệm mà mình đã trải qua. Chính hoạt động đã tạo điều kiện cho cơ chế lưu 
giữ thông tin của não bộ được phát huy một cách tối đa, từ đó người học có thể 
ghi nhớ thông tin của bài học rất lâu. 
 5 
ít nhiều nâng cao được ý thức, tinh thần và kết quả học tập, song hạn chế lớn 
nhất của các phương pháp đã được áp dụng là đều không thể mang lại cho HS 
kỹ năng tự học, tự giải quyết vấn đề và kỹ năng thực hành hiệu quả. Đặc biệt, 
các phương pháp đã áp dụng không thực sự đưa người học vào trung tâm của 
việc học. Nghĩa là HS chưa thể chủ động nhìn nhận, đánh giá những vấn đề mà 
bản thân HS cần phải đưa ra cách nhìn nhận của mình. Hạn chế này cũng đồng 
thời dẫn đến việc HS không thể “học đi đôi với hành”. Tuy nhiên, cũng phải 
nhìn nhận khách quan rằng những hạn chế đó không chỉ xuất phát từ phương 
pháp dạy học của GV mà có nguyên nhân rất lớn từ quá trình tìm kiến phương 
pháp, thái độ và ý thức học tập của HS. 
 Từ thực tế đó, bản thân tôi đã mạnh dạn tìm hiểu, nghiên cứu và quyết 
định thực hiện đề tài này. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi nhận thấy một số 
vấn đề thực tiễn như sau: 
 2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm 
 * Những thuận lợi và khó khăn: 
 - Thuận lợi: 
 + Chính sách của Đảng và Nhà nước luôn quan tâm coi trọng công tác 
giáo dục và đào tạo, đặc biệt là giáo dục TH. 
 + Các cấp quản lí ngành Giáo dục luôn quan tâm chỉ đạo sát sao, đặc biệt 
là chất lượng giáo dục HS. 
 + Được sự quan tâm của Ban giám hiệu và các tổ chức, đoàn thể trong nhà 
trường trong các hoạt động giáo dục. 
 + Công tác xã hội hóa giáo dục ở địa phương được nâng cao, các tổ chức 
đoàn thể tham gia nhiệt tình. 
 + Đội ngũ GV nhiệt tình, đa số có năng lực và tâm huyết đối với nghề, có 
tình thương và trách nhiệm đối với HS. 
 + Cơ sở vật chất, thiết bị, đồ dùng dạy học ngày càng được trường và các 
cấp quan tâm đầu tư, hoàn thiện. 
 + GV thường xuyên được tham gia các lớp tập huấn nâng cao chuyên 
môn, nghiệp vụ. 
 + Phụ huynh thường xuyên quan tâm, ủng hộ và nhiệt tình tham gia các 
hoạt động của nhà trường. Đặc biệt, đa số phụ huynh quan tâm đến con cái, 
thường xuyên trao đổi với GV về tình hình học tập của con em mình. 
 - Khó khăn: 
 + Kỹ năng tự học, khả năng tự tìm tòi học hỏi của HS nhìn chung là chưa 
cao, dẫn đến chất lượng và kết quả học tập môn Toán chưa hiệu quả. 
 + Ảnh hưởng của mặt trái cơ chế thị trường thực dụng, các kênh thông tin 
 7 
 - Các yếu tố tác động làm cho HĐTN của HS còn hạn chế là: 
 + Nội dung chương trình học chưa thực sự phù hợp, một số nội dung còn 
mang tính hàn lâm, nặng về lí thuyết và thiếu về thực hành. 
 + Một số HS thiếu tự tin dẫn đến ngại chia sẻ những khó khăn trong việc 
học với GV. Từ đó GV cũng chưa nắm bắt được mong muốn, nguyện vọng, lợi 
thế của HS để có phương pháp giảng dạy và định hướng HĐTN cho HS một 
cách hiệu quả. 
 + Kênh liên lạc giữa nhà trường, GV với phụ huynh HS còn hạn chế, thiếu 
tính cụ thể và liên tục. Điều này dẫn đến việc phối hợp giáo dục giữa nhà trường 
và gia đình gặp nhiều khó khăn. 
 2. Các giải pháp sử dụng để giải quyết vấn đề 
 HĐTN là hoạt động được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau như 
hoạt động câu lạc bộ, tổ chức trò chơi, diễn đàn, sân khấu tương tác, tham quan 
dã ngoại, các hội thi, dạy học theo dự án, hoạt động giao lưu, hoạt động nhân 
đạo, hoạt động tình nguyện, hoạt động cộng đồng, sinh hoạt tập thể, lao động 
công ích, sân khấu hóa (kịch, thơ, hát, múa rối, tiểu phẩm, kịch tham gia,), thể 
dục thể thao, tổ chức các ngày hội, Mỗi hình thức hoạt động trên đều mang ý 
nghĩa giáo dục nhất định. Sau khi thực nghiệm sư phạm, chúng tôi đề xuất quy 
trình thiết kế và tổ HĐTN trong môn Toán 10 nhằm nâng cao kĩ năng thực hành 
cho HS như sau: 
 HĐTN là hoạt động được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau như 
hoạt động câu lạc bộ, tổ chức trò chơi, diễn đàn, sân khấu tương tác, tham quan 
dã ngoại, các hội thi, dạy học theo dự án, hoạt động giao lưu, hoạt động nhân 
đạo, hoạt động tình nguyện, hoạt động cộng đồng, sinh hoạt tập thể, lao động 
công ích, sân khấu hóa (kịch, thơ, hát, múa rối, tiểu phẩm, kịch tham gia,), thể 
dục thể thao, tổ chức các ngày hội, Mỗi hình thức hoạt động trên đều mang ý 
nghĩa giáo dục nhất định. Sau khi thực nghiệm sư phạm, chúng tôi đề xuất quy 
trình thiết kế và tổ HĐTN trong môn Toán 10 nhằm nâng cao kĩ năng thực hành 
cho HS như sau: 
 1. Quy trình thiết kế nội dung HĐTN trong môn Toán 10: 
 - Bước 1: Xác định chủ đề học tập trải nghiệm: Căn cứ vào mục tiêu giáo 
dục, đặc điểm kiến thức môn Toán 10 đã được xác định trong chương trình; đặc 
điểm đối tượng HS; tình hình thực tế cụ thể của nhà trường, địa phương, GV 
xác định các chuẩn đầu ra cụ thể để từ đó lựa chọn các nội dung học tập cấu 
thành chủ đề HĐTN phù hợp. 
 - Bước 2: Xác định mục tiêu của chủ đề trải nghiệm: Để thực hiện bước 
này, GV cần trả lời được các câu hỏi: HS sẽ đạt được những gì sau khi tham 
gia chủ đề này? HS sẽ có khả năng làm được gì? Tạo được niềm tin vào giá trị 
nào? Các mục tiêu cần rõ ràng, cụ thể và có thể đo được. 
 9